برای خرید و فروش یا سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی، قراردادها و شیوه‌های گوناگونی وجود دارد که سرمایه‌گذاران از آن‌ها برای خرید و فروش دارایی‌های خود بهره می‌برند. یکی از این روش‌ها، معاملات اختیار معامله یا آپشن است که میان دو طرف معامله منعقد می‌شود. این معاملات در بیشتر کشورهای جهان و در بازارهای بین‌المللی رایج است، اما قوانین و شیوه‌ی اجرای آن‌ها می‌تواند متفاوت باشد.
در این مقاله، به بررسی قراردادهای اختیار معامله (آپشن) و تفاوت‌های میان سبک اروپایی و آمریکایی آن می‌پردازیم.
اختیار معامله (Option Trading) چیست؟
قراردادهای اختیار معامله، نوعی ابزار مشتقه مالی هستند که به دارندگان آن، “حق” (نه الزام) خرید یا فروش داراییِ پایه را در قیمتی مشخص و تا تاریخی معین می‌دهند. برای این حق، مبلغی به نام “پرمیوم” به فروشنده پرداخت می‌شود.
اگر قیمت بازار با پیش‌بینی دارندگان قرارداد همخوانی نداشته باشد، و زیان احتمالی بیش از پریمیوم پرداختی باشد، آن‌ها می‌توانند از حق خود صرف‌نظر کرده و اجازه دهند قرارداد منقضی شود. اما اگر بازار در جهت مطلوب آن‌ها حرکت کند، می‌توانند از حق خرید یا فروش خود استفاده کنند.
معاملات اختیار معامله به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: اختیار خرید (Call Option) و اختیار فروش (Put Option).
تفاوت اختیار معامله آمریکایی و اروپایی
تفاوت کلیدی میان اختیار معامله‌های آمریکایی و اروپایی، در بازه زمانی مجاز برای اِعمال آن‌ها نهفته است. دارندگان اختیار معامله به سبک آمریکایی، می‌توانند در هر زمان پیش از فرارسیدن تاریخ سررسید، اختیار خود را اِعمال کنند، در حالی که این امکان برای اختیار معامله‌های اروپایی وجود ندارد.
اختیار معامله آمریکایی چیست؟
تفاوت کلیدی میان اختیار معامله‌های آمریکایی و اروپایی، در زمان‌بندیِ اِعمال حق اختیار است. در اختیار معامله‌های آمریکایی، دارنده اختیار می‌تواند در هر زمانی پیش از تاریخ سررسید، حق خود را اِعمال کند، اما در نوع اروپایی، این امکان تنها در تاریخ سررسید وجود دارد.
برای نمونه، اگر یک اختیار معامله آمریکایی شش ماهه منعقد شود، خریدار می‌تواند حتی پس از گذشت سه ماه، اگر تشخیص دهد که سود مناسبی نصیبش می‌شود، اختیار خود را اِعمال کرده و از مزایای آن بهره‌مند شود.
به‌طور کلی، به دلیل ریسک بیشتری که فروشندگان اختیار معامله‌های آمریکایی متحمل می‌شوند، این نوع اختیار معامله‌ها معمولاً گران‌تر از اختیار معامله‌های اروپایی هستند.
مثال
فرض کنید اختیار خرید سهام شرکت «الف» با قیمت اعمال ۱۲۰ تومان و تاریخ سررسید ۳ ماه آینده، به قیمت ۵ تومان معامله می‌شود. این اختیار معامله از نوع آمریکایی است.
-
سناریو اول: اگر قیمت سهام شرکت «الف» در طی این سه ماه، به ۱۴۰ تومان برسد، خریدار می‌تواند اختیار خود را اعمال کند و سهام را به قیمت ۱۲۰ تومان (قیمت اعمال) بخرد و بلافاصله در بازار به قیمت ۱۴۰ تومان بفروشد و ۲۰ تومان سود کند (بدون احتساب قیمت خرید اختیار معامله).
-
سناریو دوم: اگر قیمت سهام شرکت «الف» در طی این سه ماه به ۱۰۰ تومان کاهش یابد، خریدار اختیار معامله، اجباری برای خرید سهام ندارد و می‌تواند از اعمال اختیار خود صرف‌نظر کند. در این حالت ضرر خریدار محدود به همان ۵ تومان (قیمت اختیار معامله) است که در ابتدا پرداخت کرده است.
-
سناریو سوم: خریدار می‌تواند قبل از تاریخ سررسید، اختیار خرید خود را با توجه به شرایط بازار به فرد دیگری واگذار کند.
نکته مهم: در اختیار معامله آمریکایی، خریدار هر زمان پیش از تاریخ سررسید و در تاریخ سررسید می‌تواند اختیار خود را اعمال کند یا آن را به دیگری واگذار نماید.
اختیار معامله اروپایی
قرارداد اختیار معامله در بورس کالای ایران، از نوع اروپایی است. در این نوع اختیار معامله، خریدار تنها در تاریخ سررسید تعیین‌شده می‌تواند از حق خود استفاده کند. بنابراین، امکان اعمال اختیار معامله، پیش از موعد مقرر، برای خریدار وجود ندارد.
فرض کنید قرارداد اختیار خرید سکه طلا با قیمت اعمال ۱۲ میلیون تومان و تاریخ سررسید ۳۰ دی ماه ۱۴۰۳ در بورس کالا معامله می‌شود. این قرارداد از نوع اروپایی است.
مثال
-
اگر در تاریخ ۳۰ دی ماه ۱۴۰۳ (تاریخ سررسید)، قیمت سکه در بازار ۱۴ میلیون تومان باشد: خریدار اختیار معامله، حق خود را اعمال می‌کند و سکه را به قیمت ۱۲ میلیون تومان (قیمت اعمال) از فروشنده می‌خرد. در این حالت، خریدار ۲ میلیون تومان سود کرده است.
-
اگر در تاریخ ۳۰ دی ماه ۱۴۰۳، قیمت سکه در بازار ۱۱ میلیون تومان باشد: خریدار اختیار معامله، از حق خود استفاده نمی‌کند؛ زیرا خرید سکه از بازار آزاد به‌صرفه‌تر است. در این حالت، خریدار به اندازه مبلغی که برای خرید اختیار معامله (پرمیوم) پرداخت کرده، ضرر می‌کند.
-
نکته مهم: خریدار اختیار معامله اروپایی نمی‌تواند قبل از ۳۰ دی ماه ۱۴۰۳، اختیار خود را اعمال کند. حتی اگر قیمت سکه در طول این مدت، نوسان زیادی داشته باشد.
سخن پایانی
قراردادهای اختیار معامله (آپشن)، ابزاری مشتقه و پرکاربرد در بازارهای مالی هستند که به معامله‌گران امکان می‌دهند با پرداخت مبلغی به نام پریمیوم، حق (نه الزام) خرید یا فروش یک دارایی پایه (مانند سهام، کالا و …) را در قیمتی مشخص (قیمت اعمال) و در زمانی معین (تاریخ سررسید) به دست آورند. این قراردادها به دو دسته کلی اختیار خرید (Call Option) و اختیار فروش (Put Option) تقسیم می‌شوند. اختیار خرید به دارنده آن حق می‌دهد تا دارایی را در قیمت توافق‌شده بخرد و اختیار فروش، حق فروش دارایی را به او می‌دهد. تفاوت کلیدی میان اختیار معامله‌های آمریکایی و اروپایی در زمان اعمال این حق است. در اختیار معامله آمریکایی، خریدار می‌تواند در هر زمانی پیش از تاریخ سررسید یا در خود تاریخ سررسید، اختیار خود را اعمال کند یا آن را به فرد دیگری واگذار کند، این امر انعطاف‌پذیری بیشتری به معامله‌گر می‌دهد و به همین دلیل، معمولاً پریمیوم این نوع اختیار معامله‌ها بیشتر است. در مقابل، در اختیار معامله اروپایی، خریدار تنها در تاریخ سررسید تعیین‌شده می‌تواند از حق خود استفاده کند و امکان اعمال زودتر از موعد وجود ندارد. معاملات اختیار معامله در بورس کالای ایران از نوع اروپایی هستند. مزیت اصلی اختیار معامله این است که اگر قیمت بازار برخلاف پیش‌بینی معامله‌گر حرکت کند، او می‌تواند از حق خود صرف‌نظر کند و ضرر او محدود به همان پریمیوم پرداختی خواهد بود. اما اگر بازار در جهت مطلوب حرکت کند، امکان کسب سود قابل توجهی وجود دارد. بنابراین، اختیار معامله‌ها ابزاری مناسب برای مدیریت ریسک و همچنین کسب سود از نوسانات بازار هستند. آکادمی آرمان تدبیر با ارائه آموزش‌های جامع، به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا با درک عمیق‌تری از این ابزارها، استراتژی‌های معاملاتی موفقی را در پیش گیرند.
