انواع قرارداد اختیار معامله

اختیار معامله چیست؟

ابزارهای متنوعی برای کسب سود و مدیریت ریسک وجود دارد. یکی از این ابزارها، “اختیار معامله” است که به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد تا در ازای پرداخت مبلغی به عنوان حق بیمه، حق خرید یا فروش یک دارایی پایه (مانند سهام، ارز، کالا و …) را در تاریخ یا قبل از تاریخ مشخصی با قیمت از پیش تعیین شده، به دست آورند.

اختیار معامله به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

خرید اختیار خرید Long Call

به دارنده این اختیار، حق خرید دارایی پایه را می‌دهد، اما او را ملزم به انجام این کار نمی‌کند.

مثال

تصور کنید سهمی در بازار بورس با ارزش فعلی ۱۰۰ واحد معامله می‌شود. تحلیل شما نشان می‌دهد که این سهم پتانسیل رشد تا ۱۲۰ واحد را در ماه آینده دارد. برای بهره‌برداری از این موقعیت، شما قراردادی اختیار خرید با قیمت اعمال ۱۰۵ واحد و حق بیمه ۵ واحد خریداری می‌کنید.

در صورت تحقق پیش‌بینی شما و افزایش قیمت سهم به ۱۲۰ واحد، این قرارداد به شما امکان می‌دهد سهم را به قیمت ۱۰۵ واحد خریداری کرده و بلافاصله در بازار با قیمت ۱۲۰ واحد به فروش برسانید. به این ترتیب، سود خالص شما به ازای هر سهم ۱۰ واحد (۱۲۰ – ۱۰۵ – ۵ = ۱۰) خواهد بود.

اما اگر قیمت سهم به کمتر از ۱۰۵ واحد کاهش یابد، قرارداد اختیار خرید شما بی‌ارزش شده و تنها هزینه حق بیمه ۵ واحدی را که پرداخت کرده‌اید، از دست خواهید داد.

فروش اختیار خرید Short Call:

به دارنده این اختیار، حق فروش دارایی پایه را می‌دهد، اما او را ملزم به انجام این کار نمی‌کند.

هر یک از این دو نوع اختیار معامله، ویژگی‌ها، کاربردها و مزایای خاص خود را دارند. به عنوان مثال، اختیار خرید برای سرمایه‌گذارانی مناسب است که پیش‌بینی می‌کنند قیمت دارایی پایه در آینده افزایش خواهد یافت، در حالی که اختیار فروش برای سرمایه‌گذارانی مناسب است که پیش‌بینی می‌کنند قیمت دارایی پایه در آینده کاهش خواهد یافت.

مثال

تصور کنید بخشی از سرمایه گذاری شما در شرکت “الف” است و هر سهم آن را 100 تومان خریده اید. پیش بینی شما این است که ارزش سهام این شرکت در آینده نزدیک افزایش چشمگیری نخواهد داشت. در این شرایط، می توانید با استفاده از یک ابزار مالی به نام “اختیار خرید” درآمدی کسب کنید.

در این روش، شما به شخص دیگری حق خرید سهام خود را با قیمت 110 تومان می دهید، اما در ازای این حق، مبلغی به عنوان “پاداش” دریافت می کنید. فرض کنید این پاداش 3 تومان برای هر سهم باشد.

حال دو سناریو ممکن است رخ دهد:

سناریوی اول: اگر قیمت سهم از 110 تومان کمتر بماند، خریدار از حق خرید خود استفاده نخواهد کرد، زیرا می تواند سهام را با قیمت پایین تری از بازار آزاد خریداری کند. در این حالت، شما 3 تومان پاداش را به عنوان سود خالص به دست آورده اید.

سناریوی دوم: اگر قیمت سهم از 110 تومان بیشتر شود، خریدار از حق خرید خود استفاده می کند و سهام شما را با قیمت 110 تومان می خرد. در این حالت، شما سهام خود را فروخته اید، اما سود بیشتری که می توانستید از افزایش قیمت سهام به دست آورید را از دست داده اید.

به عبارت دیگر، با فروش اختیار خرید، شما در واقع سود احتمالی بیشتر را فدا می کنید تا سودی قطعی اما کمتر را از طریق پاداش دریافت کنید.

خرید اختیار فروش Long Put

اختیار فروش حقی است که به دارنده آن اجازه می‌دهد در تاریخ مشخصی (تاریخ سررسید)، تعداد معینی از سهام یک شرکت را با قیمت از پیش تعیین‌شده‌ای (قیمت اعمال) به فروش برساند. نکته قابل توجه این است که دارنده اختیار، اجباری برای فروش سهام ندارد و تنها در صورتی این کار را انجام می‌دهد که برایش سودآور باشد.

برای روشن‌تر شدن موضوع، مثالی را بررسی می‌کنیم:

فرض کنید سهام شرکت “الف” در حال حاضر 50 تومان قیمت دارد، اما شما پیش‌بینی می‌کنید که قیمت این سهام در آینده کاهش خواهد یافت. در این شرایط، می‌توانید یک قرارداد اختیار فروش با قیمت اعمال 45 تومان خریداری کنید. برای خرید این قرارداد، باید مبلغی را تحت عنوان “پرمیوم” (مثلاً 2 تومان) پرداخت کنید.

حال اگر پیش‌بینی شما درست باشد و قیمت سهام شرکت “الف” به 40 تومان کاهش یابد، می‌توانید سهام را از بازار با قیمت 40 تومان خریداری کرده و بلافاصله با استفاده از اختیار فروش، آن را با قیمت 45 تومان به فروش برسانید. در این حالت، سود شما به ازای هر سهم 3 تومان خواهد بود (45 – 40 – 2 = 3).

اما اگر قیمت سهام بالای 45 تومان باقی بماند، اختیار فروش شما عملاً بی‌ارزش خواهد شد و تنها مبلغی که بابت پرمیوم پرداخت کرده‌اید (2 تومان) را از دست خواهید داد.

به طور خلاصه، اختیار فروش ابزاری مناسب برای سرمایه‌گذارانی است که:

• دیدگاه نزولی نسبت به بازار سهام دارند.
• قصد دارند ریسک سرمایه‌گذاری خود را محدود کنند.
• به دنبال کسب سود از نوسانات بازار هستند.

توجه: این متن صرفاً جهت آشنایی با مفهوم اختیار فروش است و نباید به عنوان توصیه سرمایه‌گذاری تلقی شود. پیش از هرگونه سرمایه‌گذاری، حتماً با مشاوران مالی متخصص مشورت کنید.

 فروش اختیار فروش Short Put

گاهی اوقات افراد با پیش‌بینی روند نزولی قیمت یک سهم، اقدام به فروش اختیار فروش می‌کنند. در این نوع قرارداد، فروشنده متعهد می‌شود که در صورت رسیدن قیمت سهم به کمتر از قیمت اعمال، سهام را از خریدار اختیار خریداری کند.

برای روشن‌تر شدن موضوع، بیایید مثالی را بررسی کنیم. فرض کنید قیمت هر سهم شرکت “الف” در حال حاضر 60 تومان است و شما اعتقاد دارید که این قیمت کاهش نخواهد یافت. در این شرایط، می‌توانید یک قرارداد اختیار فروش با قیمت اعمال 55 تومان و حق بیمه 4 تومان به فروش برسانید.

در اینجا دو سناریو ممکن است رخ دهد:

سناریوی اول: اگر قیمت سهم در زمان سررسید بالاتر از 55 تومان باقی بماند، خریدار اختیار، قرارداد را اعمال نخواهد کرد زیرا می‌تواند سهام را با قیمت پایین‌تری از بازار آزاد خریداری کند. در این حالت، شما 4 تومان حق بیمه دریافتی را به عنوان سود خالص خود حفظ خواهید کرد.

سناریوی دوم: اگر قیمت سهم به کمتر از 55 تومان برسد، خریدار اختیار، قرارداد را اعمال خواهد کرد و شما موظف به خرید سهام با قیمت 55 تومان خواهید بود. در این حالت، زیان شما معادل تفاوت بین قیمت اعمال (55 تومان) و قیمت بازار سهام در زمان سررسید خواهد بود. البته، حق بیمه 4 تومانی که قبلاً دریافت کرده‌اید، از میزان این زیان کسر می‌شود.

نکته مهم این است که فروش اختیار فروش، مانند هر سرمایه‌گذاری دیگری، با ریسک همراه است. بنابراین، قبل از ورود به این معامله، لازم است که با دقت تمام جوانب آن را بسنجید و از میزان ریسک‌پذیری خود آگاهی کامل داشته باشید.

انتخاب مناسب‌ترین نوع اختیار معامله به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• وضعیت بازار: روند صعودی یا نزولی بازار می‌تواند در انتخاب نوع اختیار معامله تاثیرگذار باشد.
• میزان ریسک‌پذیری: سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر ممکن است به دنبال اختیار معامله با اهرم بالا باشند، در حالی که سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز ممکن است اختیار معامله با اهرم پایین را ترجیح دهند.
• اهداف سرمایه‌گذاری: اهداف کوتاه‌مدت یا بلندمدت سرمایه‌گذار نیز می‌تواند در انتخاب نوع اختیار معامله موثر باشد.

درک کامل ویژگی‌ها، کاربردها و تفاوت‌های انواع اختیار معامله، برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال کسب سود و مدیریت ریسک در بازارهای مالی هستند، ضروری است.

تفاوت قرارداد اختیار معامله آمریکایی و اروپایی

قراردادهای اختیار معامله به دو دسته اصلی آمریکایی و اروپایی تقسیم می‌شوند. برخلاف تصور اولیه، این نام‌گذاری هیچ ارتباطی با موقعیت جغرافیایی این قراردادها ندارد، بلکه تفاوت اصلی آن‌ها در انعطاف‌پذیری زمانی برای اعمال حق خرید یا فروش دارایی پایه است.

قراردادهای اختیار معامله آمریکایی از این نظر آزادی عمل بیشتری به خریدار می‌دهند. دارنده این قرارداد می‌تواند در هر زمانی بین تاریخ خرید و تاریخ سررسید، حق خود برای خرید یا فروش دارایی پایه را اعمال کند. این ویژگی به سرمایه‌گذار امکان می‌دهد تا در صورت تغییر شرایط بازار، به سرعت واکنش نشان دهد و سود خود را به حداکثر برساند.

در مقابل، قراردادهای اختیار معامله اروپایی محدودیت زمانی بیشتری دارند. در این نوع قرارداد، خریدار تنها در تاریخ سررسید می‌تواند تصمیم خود را برای اعمال حق خرید یا فروش دارایی پایه عملی کند.

به دلیل انعطاف‌پذیری بیشتر، قیمت اختیار معامله یا پرمیوم یک قرارداد آمریکایی معمولاً بیشتر از نوع اروپایی آن است. به عبارت دیگر، سرمایه‌گذاران برای داشتن آزادی عمل بیشتر در زمان اعمال حق خود، باید هزینه بیشتری بپردازند.