یکی از شاخصه‌های کلیدی در ارزیابی‌های فنی بازار، الگوی سر و شانه است که در پیش‌بینی دگرگونی‌های احتمالی مسیر قیمت نقش به‌سزایی ایفا می‌کند. بررسی موشکافانه این ساختار، معامله‌گران را در یافتن محدوده‌های مناسب برای ورود به معامله یا خروج از آن یاری رسانده و به اتخاذ تصمیمات آگاهانه‌تر منجر می‌شود. در واقع، الگوی سروشانه به عنوان یک ابزار کارآمد جهت کنترل ریسک و تخمین نوسانات آتی بازار شناخته می‌شود. این الگو عموماً به دو شکل اصلی یعنی ساختار سقف (نزولی) و ساختار کف که با عنوان الگوی سر و شانه معکوس نیز از آن یاد می‌شود، ظاهر می‌گردد.
درک صحیح از نمودارهای قیمتی، از جمله الگوی سرو شانه، برای دستیابی به سود در بازارهای مالی، فوق‌العاده مؤثر و راهگشاست. از این رو، افرادی که به دنبال فعالیت جدی و تخصصی در این حوزه هستند، نیازمند آشنایی با اینگونه ساختارهای نموداری خواهند بود.
نقشه‌های قیمتی متداول در تحلیل تکنیکال به طور کلی به دو دسته اصلی قابل تفکیک هستند:
۱. الگوهای نشانگر تداوم روند: این فرمیشن‌ها معمولاً در میانه یک حرکت قیمتی غالب، چه صعودی و چه نزولی، شکل گرفته و مهر تأییدی بر ادامه همان مسیر قبلی قیمت هستند.
۲. الگوهای نشانگر بازگشت روند: این ساختارها غالباً در انتهای یک موج حرکتی صعودی یا نزولی پدیدار شده و از احتمال تغییر جهت کلی قیمت در آینده نزدیک خبر می‌دهند.
اجزای تشکیل دهنده الگوهای سر و شانه:
الف) سر (Head): در الگوی سر و شانه، قله یا دره مرکزی که از سایر نوسانات قیمتی بلندتر یا عمیق‌تر است، «سر» نام دارد. این بخش، نقطه کانونی الگوی سرو شانه محسوب می‌شود.
ب) شانه‌ها (Shoulders): دو اوج یا حضیض قیمتیِ مجاورِ «سر» که همواره ارتفاع یا عمق کمتری نسبت به آن دارند، «شانه‌ها» نامیده می‌شوند.
ج) خط گردن (Neckline): خط ترسیمی که نقاط پایانی واکنش پس از «شانه‌ها» و «سر» را به یکدیگر متصل می‌کند، «خط گردن» است. هرچه شیب این خط ملایم‌تر باشد، اعتبار الگوی سر و شانه (یا همان الگوی سروشانه) و نیز الگوی سر و شانه معکوس افزایش می‌یابد.
سر و شانه سقف:
الگوی سرو شانه سقف، نشانه‌ی احتمالی اتمام صعود و آغاز ریزش قیمت است. این الگوی سر و شانه به افت ارزش سهم منجر می‌شود. سودآوری از این افت، اغلب در بازارهای دوطرفه میسر است.
این الگوی سروشانه در نرم‌افزارها قابل رصد است.
سر و شانه کف:
الگوی سر و شانه معکوس، عموماً در پایان روند نزولی ظاهر شده و سیگنال تغییر به صعود است. این الگو رشد سریع قیمت سهم را نوید می‌دهد. در بورس ایران، از این ساختار برای سودآوری بهره می‌برند.
استراتژی کسب سود:
برای بهره‌برداری بهینه از الگوهای تحلیل تکنیکال، شناسایی دقیق نقاط ورود پس از شکل‌گیری الگو اهمیت حیاتی دارد. در الگوی سر و شانه، معامله‌گران معمولاً دو فرصت مناسب برای ورود به معامله در نظر می‌گیرند. اولین فرصت، بلافاصله پس از عبور قیمت از خط گردن و تثبیت آن است. فرصت دوم ورود، پس از یک بازگشت قیمتی موقت (پولبک) به سمت همین خط گردن شکسته شده، فراهم می‌شود.
هنگامی که الگوی سر و شانه معکوس (یا الگوی کف) در نمودار ظاهر می‌شود، سیگنالی برای خرید صادر می‌گردد. معامله‌گران با ارسال سفارش خرید وارد موقعیت شده و انتظار دارند با افزایش قیمت پس از شکست خط گردن، به سود مورد نظر دست یابند و از معامله خارج شوند. استفاده از الگوی سروشانه در این حالت، نویدبخش روندی صعودی است.
در مقابل، مشاهده الگوی سر و شانه سقف، نشانه‌ای برای اتخاذ موقعیت فروش است. البته، ورود به معامله فروش در بازارهای سهام ایران (بورس و فرابورس) معمولاً امکان‌پذیر نیست و این فرصت بیشتر در بازارهای دوطرفه مانند بازار آتی فراهم است. در این حالت، با کاهش قیمت پس از شکست خط گردن، می‌توان سود پیش‌بینی‌شده را محقق ساخت.
تعیین حد ضرر: در الگوی سر و شانه معکوس، معمولاً نقطه توقف ضرر کمی پایین‌تر از شانه راست تعیین می‌شود. برای الگوی سرو شانه سقف، این نقطه کمی بالاتر از شانه راست قرار می‌گیرد. گاهی ممکن است شانه راست به نزدیکی قله سر الگو برسد؛ در چنین شرایطی، قرار دادن حد ضرر در حوالی قیمت سر، می‌تواند انتخاب محتاطانه‌تری باشد.
مشخص کردن حد سود: میزان سود قابل انتظار در این الگوها، به طور معمول با اندازه‌گیری فاصله عمودی بین بالاترین نقطه سر و خط گردن مشخص می‌شود. در الگوی سر و شانه معکوس، پس از شکست خط گردن، انتظار می‌رود قیمت حداقل به همین میزان افزایش یابد. برخی تحلیل‌گران، هدف دوم قیمتی را نیز معادل نقطه شروع موج اولیه شکل‌دهنده الگو در نظر می‌گیرند.
به طور مشابه، در الگوی سقف (نزولی)، پس از عبور قیمت از خط گردن، پیش‌بینی می‌شود که قیمت حداقل به اندازه فاصله راس سر تا خط گردن کاهش یابد. در این ساختار نیز می‌توان هدف دوم قیمتی را، مطابق با توضیحات پیشین، برابر با نقطه آغازین موج اولیه الگو در نظر گرفت تا استراتژی معاملاتی با الگوی سر و شانه تکمیل گردد.
سوالات متداول
پرسش‌هایی پیرامون دسته‌بندی و ساختار الگوهای کلیدی در تحلیل تکنیکال
-
الگوهای کلاسیک در تحلیل تکنیکال چگونه دسته‌بندی می‌شوند و هر دسته بیانگر چه مفهومی است؟ الگوهای کلاسیک قیمتی در تحلیل تکنیکال عموماً به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند. دسته اول، الگوهای ادامه‌دهنده هستند که نشانگر تداوم احتمالی روند فعلی قیمت می‌باشند. دسته دوم، الگوهای بازگشتی هستند که از احتمال تغییر جهت روند کنونی بازار خبر می‌دهند.
-
آیا می‌توان الگوهای قیمتی را به دو گروه اصلی ادامه‌دهنده و بازگشتی تقسیم کرد و تفاوت آن‌ها در چیست؟ بله، این تقسیم‌بندی کاملاً صحیح است. تفاوت اصلی در این است که الگوهای ادامه‌دهنده، پس از یک حرکت قیمتی شکل گرفته و معمولاً به ادامه همان حرکت منجر می‌شوند. در مقابل، الگوهای بازگشتی در انتهای یک روند ظاهر شده و احتمال معکوس شدن روند را هشدار می‌دهند.
جزئیات ساختاری الگوی معروف سر و شانه
-
الگوی سر و شانه به عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین الگوهای بازگشتی، از چه اجزای اصلی تشکیل شده است؟ الگوی سر و شانه، چه در حالت سقف (معمولی) و چه در حالت کف (معکوس)، از سه جزء کلیدی تشکیل می‌شود: یک قله یا دره میانی که «سر» نام دارد و دو قله یا دره کوچک‌تر در طرفین آن که به «شانه‌ها» معروف هستند.
-
در این الگو، منظور از «سر» و «شانه‌ها» چیست و چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟ «سر» به بلندترین قله (در الگوی سقف) یا عمیق‌ترین دره (در الگوی کف) در میان سه بخش الگو اطلاق می‌شود. «شانه‌ها» نیز دو قله یا دره مجاور سر هستند که همواره ارتفاع یا عمق کمتری نسبت به آن دارند و در دو طرف سر قرار می‌گیرند.
-
«خط گردن» در الگوی سروشانه چگونه رسم می‌شود و شیب آن چه تأثیری بر اعتبار این الگو دارد؟ آیا می‌توان گفت هرچه شیب ملایم‌تر باشد، الگوی سرو شانه معتبرتر است؟ خط گردن (Neckline) در الگوی سروشانه از اتصال نقاط پایینی سر و شانه‌ها (در الگوی سقف) یا نقاط بالایی آن‌ها (در الگوی سر و شانه معکوس) به دست می‌آید. بله، عموماً هرچه شیب این خط ملایم‌تر باشد، اعتبار و قدرت پیش‌بینی‌کنندگی الگوی سرو شانه بیشتر تلقی می‌شود.
همه‌چیز درباره الگوی سر و شانه معکوس (کف)
-
الگوی سر و شانه معکوس که گاهی از آن با نام الگوی سر و شانه کف نیز یاد می‌شود، چیست و معمولاً در چه مقطعی از روند بازار ظاهر می‌گردد؟ الگوی سر و شانه معکوس (یا کف)، یک الگوی بازگشتی صعودی است. این الگو معمولاً در انتهای یک روند نزولی طولانی‌مدت شکل می‌گیرد و نشانه‌ای از پایان فشار فروش و آغاز احتمالی یک حرکت صعودی جدید است.
-
شکل‌گیری این الگو چه پیامی در خصوص آینده روند قیمت دارد و آیا می‌تواند نشانه‌ای از صعود باشد؟ ظهور الگوی سر و شانه معکوس پیام بسیار مهمی برای معامله‌گران دارد: احتمال تغییر روند از نزولی به صعودی بسیار بالاست. بله، این الگو قویاً نشانه‌ای از احتمال رشد قیمت و آغاز یک بازار صعودی تلقی می‌شود.
-
معامله‌گران در بازار سرمایه ایران چگونه از الگوی سر و شانه معکوس برای کسب سود بهره می‌برند؟ در بازار سرمایه ایران، معامله‌گران با شناسایی الگوی سر و شانه معکوس و تأیید شکست خط گردن آن به سمت بالا، آن را به عنوان سیگنالی برای خرید سهم در نظر می‌گیرند. آن‌ها انتظار دارند پس از تکمیل این الگو، قیمت رشد کرده و بتوانند از این افزایش قیمت سود کسب کنند.
راهبردهای معاملاتی مبتنی بر الگوی سر و شانه سقف
-
پس از شناسایی الگوی سر و شانه سقف، استراتژی رایج برای ورود به معامله چیست و چگونه اجرا می‌شود؟ استراتژی متداول پس از مشاهده الگوی سر و شانه سقف و شکسته‌شدن خط گردن به سمت پایین، ورود به معامله از طریق ارسال سفارش فروش است. این اقدام به معنای پیش‌بینی کاهش بیشتر قیمت می‌باشد.
-
چرا امکان استفاده از استراتژی فروش پس از مشاهده این الگو در بازارهای بورس و فرابورس ایران محدود است؟ در حال حاضر، امکان فروش استقراضی (گرفتن موقعیت فروش روی سهمی که مالک آن نیستید) به صورت مستقیم در بازارهای سهام بورس و فرابورس ایران برای عموم سرمایه‌گذاران فراهم نیست. به همین دلیل، بهره‌برداری از نزول قیمت پس از الگوی سرو شانه سقف در این بازارها محدودیت دارد.
-
در کدام بازارها می‌توان با مشاهده الگوی سرو شانه سقف و شکست خط گردن، اقدام به فروش کرد و چگونه از نزول قیمت پس از آن، سود مورد انتظار را کسب نمود؟ در بازارهای دوطرفه مانند بازار آتی (Futures) یا بازارهای جهانی فارکس، معامله‌گران می‌توانند پس از تکمیل الگوی سرو شانه سقف و شکست نزولی خط گردن، با اتخاذ موقعیت فروش (Short Selling) وارد معامله شوند. در این صورت، با کاهش قیمت، آن‌ها سود کسب کرده و در نقطه مناسب از معامله خارج می‌شوند.
جمع بندی:
در «آرمان تدبیر»، همواره بر اهمیت دانش تحلیل تکنیکال در تصمیم‌گیری‌های هوشمندانه معاملاتی تأکید داریم. الگوی سر و شانه، به عنوان یکی از الگوهای کلاسیک و بسیار کاربردی، نقشی کلیدی در پیش‌بینی نقاط عطف بازار و مدیریت ریسک ایفا می‌کند. شناخت دقیق اجزای این الگو، از جمله سر، شانه‌ها و خط گردن، و درک تفاوت میان الگوی سر و شانه سقف و الگوی سر و شانه معکوس (یا کف)، معامله‌گران را در شناسایی فرصت‌های ورود و خروج یاری می‌رساند.
تسلط بر مفاهیمی چون الگوی سرو شانه و استراتژی‌های معاملاتی مبتنی بر آن، چه الگوی سروشانه سقف برای بازارهای دوطرفه و چه نوع معکوس آن در بازار سرمایه ایران، می‌تواند به بهبود چشمگیر نتایج معاملات شما منجر شود. ما در آرمان تدبیر، شما را به یادگیری عمیق‌تر این ابزارهای تحلیلی قدرتمند دعوت می‌کنیم تا با اطمینان بیشتری در مسیر موفقیت گام بردارید.
